تعریف نقد
نقد به معنی سؤال کردن و ارزیابی کردن است. متأسفانه توانایی انتقاد، اغلب به صورت مخرب به کار می رود. بسیاری از افراد، فکر می کنند انتقاد یعنی زیر سؤال بردن و ناارزنده سازی، در حالی که انتقاد می تواند سازنده هم باشد. انتقاد سازنده یعنی تحلیل کردن به منظور ایجاد درک بهتری از آنچه که اتفاق می افتد .
فرایند های شکل دهنده تفکر نقاد :
تفکر نقاد از ترکیب فرایند های زیر تشکیل شده است:
۱. فعالانه فکر کردن
۲. با دقت تمام موقعیت ها را وارسی کردن و به پرسش های اکتشافی دقیق درباره آن موقعیت ها پرداختن
۳. مستقلانه اندیشیدن
۴. نگاه کردن به موقعیت از زوایای گوناگون
۵. ایده ها را به شیوه ای سازمان یافته و منظم مورد بحث و بررسی قرار دادن
۱. فعالانه فکر کردن
تفکر نقاد مستلزم استفاده ی فعالانه از هوش، اطلاعات و توانایی ها به منظور مواجهه با موقعیت های زندگی است.
زمانی که نقادانه فکر می کنیم، منتظر نمی مانیم که اتفاقی بیفتد، بلکه در فرایند رسیدن به اهداف، تصمیم گیری و تحلیل موضوع ها فعالانه درگیر می شویم .
۲. با دقت تمام موقعیت ها را وارسی کردن و پرسش های اکتشافی دقیق درباره ی آن موقعیت ها به عمل آوردن:
یک جنبه ی مهم تفکر نقاد این است که موقعیت هایی را که با آن درگیر هستیم، به وسیله ی سؤال های مختلف وارسی کنیم.
در واقع توانایی پرسیدن سؤال های مناسب یکی از قوی ترین ابزارهای تفکر است .
با این حال، بسیاری از افراد از آن به طور کامل استفاده نمی کنند.
۳. مستقلانه اندیشیدن:
هر قدر تجارب ما بیشتر می شود، ذهن و تفکر ما بیشتر رشد می کند و به بلوغ و پختگی نزدیک تر می شود. ما به تدریج به جای اینکه نظرات دیگران را به سادگی بپذیریم، این توانایی را کسب می کنیم که تفکر خود را آزموده و تصمیم بگیریم که آیا موضوع یا اطلاعات مورد نظر درست است یا خیر؟
۴. نگاه کردن به موقعیت از زوایای گوناگون:
با وجود اینکه مستقلانه فکر کردن ( خودمان فکر کنیم) ارزش فراوانی دارد، ولی باید توجه داشت که دیگران نیز ممکن است نظرات خوبی داشته باشند و بتوانیم چیزهای زیادی از آنان یاد بگیریم. یک متفکر نقاد، فردی است که گوش می دهد و نقطه نظرها و عقاید جدید دیگران را به دقت امتحان می کند.
هیچ کس همه چیز را نمی داند . نقطه نظر ما تنها یکی از چندین نقطه نظر درباره ی موقعیت و شرایط است .
ممکن است نقطه نظر های زیاد دیگری وجود داشته باشد که آن ها نیز در جای خود مهم بوده و باید در نظر گرفته شوند.
هنگام کودکی، ما جهان را فقط از نقطه نظر خود درک می کردیم. در طول رشد و در تماس با افراد دیگری که نقطه نظرهای متفاوتی داشتند، به مرور زمان فهمیدیم که نقطه نظرات ما تنها راه دیدن موقعیت و شرایط نیستند.
